Rulman takımı içerisinde bulunan ve yuvarlanma hareketini gerçekleştiren tane bilya rulmanın oluşumunda etkilidir. Sanayi alanında tane olarak gerektiğinde kullanılmaktadır. Tane bilyalar krom çeliği, karbon çeliği olarak üretilmiştir. Kullanım alanına göre bu çeşitleri kullanılmaktadır. Tane bilya çeşitleri; krom çelik, paslanmaz çelik, karbon çelik, metal alaşımlar, sert metal, plastik, lastik, cam ve uydu bilyalar olarak farklı tasarımlara sahiptir. Her bilyanın kullanım alanı farklıdır ve rulman modellerinde kullanılan bilyaların ölçüleri değişiklik göstermektedir.

Tane Bilya Çeşitleri

Krom çelik bilyalar; düşük alaşımlı olarak kullanılan sertleştirilmiş krom çelik maddeden üretilmiştir. Dayanıklı yapısıyla korozyona mukavemetlidir. Paslanmaz çelik bilyalar; gıda, tıp, askeri, havacılık, otomotiv gibi birçok sektörde kullanılmaktadır. Karbon çelik taneli bilyalar ise düşük hassasiyete sahip yatak, bisiklet, öğütme ve tamburlama gibi işlemlerde kullanılır. Kullanım alanına uygun olarak farklı ölçüler belirlenir ve rulmanlarda kullanıldığı gibi sanayi, endüstri alanlarında farklı amaçlarla tane şeklinde kullanılır. Ölçülerin uyumlu olması tane bilya kullanımının verimliliği adına önemlidir. Tane bilya rulman için önemli bir parçadır.

Karbon çelik çinko kaplama olan mafsal (dana gözü) rulmanlar dişi mafsal olarak kullanılmaktadır. Vida uyumlu olarak üretilmiştir. Dana gözü rulmanlar, rulman çeşitleri arasında yer almaktadır. Mafsal bağlantı elemanları, rulman bağlantı elemanları arasında en önemli işleve sahip bir rulman modelidir. Hassasiyete sahip, belirli sertlik düzeyinde olan silindirik iç bilezik bulunan rulmanlardır. Boşluk olmaması rulman faaliyeti için önemlidir. Verimliliğin üst düzeyde sağlanması adına arada boşluk olmadan dönmeyi kolaylaştırır.

Mafsal (Dana Gözü) Rulmanlar Kullanım Alanları

Rulman bağlantı elemanları arasında yer alan ve rulman çeşitlerinden olan dana gözü rulman büyük iç çapı ve içerisinde boşluk olmadan dönme hareketi yapmasıyla iş verimliliğini artırmaktadır. Küresel bir yapıya sahiptir. Salınım ve dairesel dönme hareketlerini kolaylıkla gerçekleştirir. Radyal ve eksenel mafsal rulmanlar olarak kullanılır. Kullanım yerleri; vinç, çimento elek, hidrolik piston, tekstil makineleri gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Mafsal rulman olarak bilinen dana gözü rulmanlar doğru seçim ile büyük yük kapasitesini kolaylıkla taşır. Yüksek mukavemete sahip bir yapıdadır.

Rulman parçaları arasında yer alan germe manşonlar (h-he) farklı rulman tasarımlarında kullanılır. Kullanım şekli de bu rulman modellerine göre değişir. Rulman; konik delikli oynak makaralı ise ay anahtar takımı ve ya keski kullanılarak, germe manşonu saat ibresi istikametinde döndürülür. Rulman makarası, yuvarlanma arasında kalan boşluk ise sentil çakısı kullanılarak belirlenen değere göre sıkılır. İlk sıkma arasındaki boşluk ile son sıkma arasındaki boşluk 1/3 oranından az olmamalıdır.

Rulman Değişiminde Germe Manşon Kullanımı

Dik rulman yatakları olarak tasarlanan rulman takımında; rulman, rulman yatağı, germe manşonu, tespit bilezik ve keçe bulunur. Her bir parçanın uygulanması ve işlevi farklıdır. Germe manşonları sıkma anlamında kullanılır. Rulmanın sabitlenmesi, değişmesi, çıkarılması esnasında bulunan bu parça değişim sırasında belirli bir değerde boşluğa sahiptir. Her rulmanın içerisindeki germe manşonu boşluk değeri farklıdır. Kolay montaja sahip olan rulmanların hatalı montaj yapılması sonucu arıza çıkarması muhtemeldir. Bu nedenle rulmana uygun rulman parçaları takım olarak bulunmalı ve set halinde montajı yapılmalıdır.

Makaralı rulmanlar arasında yer alan iğne makaralı eksenel rulmanlar ince duvar, dış bilezik, yay, plastik kafesten oluşmaktadır. Dış bilezik iç çap içerisinde dizi olarak rampa çekilmiş özelliğe sahiptir. Torkun tek yönde itilmesini sağlar. Radyal yük taşıma niteliği bulunur. İğneli rulmanlar eksenel ya da radyal olarak tasarlanır. Eksenel yük yönüne göre kullanılan bu rulmanlar birçok alanda kullanılır. Çaplarına ve büyüklüklerine göre daha büyük yük taşıma kapasitesine sahiptir. Otomotiv sektöründe yoğunlukla kullanılmaktadır. Dayanıklı yapısı, makara, zarflı ve çekme gibi özelliklere sahiptir.

İğne Makaralı Eksenel Rulmanlar Çeşitleri

Otomotiv sektöründe şanzıman, kompresör gibi aksamlarda kullanılır. İğneli rulmanlar kullanım alanına göre eksenel iğneli rulman ve çekme zarflı iğneli rulman olarak çeşitlere sahiptir. Çelikten üretilmiş olup rulman ömrünü büyük oranda uzatır. Ultra temiz çelikten üretilmesi ise temiz yüzey yapısına sahip olmasını sağlar. Yük kapasitesine uygun kullanılan rulmanlar, makine ömrünü artırır. Dinamik, pürüzsüz kanal yüzeyi sayesinde korozyona uğramaz. Makaraların yük kapasitesi 10 kata kadar artar.

Çelik rulmanlar arasında yer alan ve tüm iklim koşullarına, ortama uyum sağlayan küçük ölçüde minyatür yataklı rulmanlar düşük yük gerektiren rulmanlardır. Minyatür yataklı rulmanlar kullanım alanlarında 2 metal kalkanla kaplı olarak kullanılır. Bunun nedeni rulman yatağının toz ya da kirden korunması amaçlıdır. Rulman çeşitleri arasında çelikten yapıldığı için paslanmaz özeliğe sahiptir. Sürtünmeye karşı korozyonu azaltan özelliğe sahiptir. Farklı ölçü ve tasarımlarda kullanılmaktadır. Metal kapaklı özelliğine sahiptir. Gres yağlama kullanılır.

Minyatür Yataklı Rulmanlar Kullanım Alanları

Minyatür yataklı rulmanların kullanım alanları; 3D yazıcı, makine sanayisi, tarım makineleri, taşıma, madencilik, elektrik motorları, tekerlek yatağı, otomobil ve daha birçok alanda kullanılır. 3D yazıcılar günümüzde kullanılan teknolojik makineler arasındadır. Bu küçük cihazlarda kullanılan parçalar minyatür parçalardır.

En fazla rulman kullanılan yazıcılardır. Tekerler yatağında kullanımı ise sürekli dönme kaynaklı sürtünmeyi azaltmak, yükü hafifletmek ve korozyonu önlemek amaçlıdır. Minyatür yataklı rulmanlar düşük yük gerektiren makinelerde kullanılır. Çalışma prensibi diğer rulman çeşitleri ile aynı özeliklere sahiptir.

Silindirik makaralı rulman çeşitlerinde kullanım alanına uygun olarak tasarlanan tek sıra silindirik makaralı rulman yüksek performansta çalışır. Serbest yan rulman olarak kullanılır. Mildeki eksenel harekete uygun olarak ayarlanır. Rulman çeşitleri arasında bir kısmı eksenel yükü tek yönde alır, bazıları ise belirli bir seviyeye kadar çift yönlü alabilir. Yüksek hızda çalışma gerektiren makinelerde kullanılmaktadır. Düşük sürtünmeyi sağlayan yapısıyla rijit bir yapıya sahiptir.

Tek Sıra Silindirik Makaralı Rulman Kullanım Alanları

Tek silindirik makaralı rulman kullanım alanları geniştir. Madencilik, güç üretimi, çimento, güç aktarım, petrol sanayi, geri dönüşüm metal, briket makinesi gibi kullanım alanları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra haddeleme makinesi, kâğıt üretim, reçine karıştırma, plastik üretim, fan, elektrik motorları gibi birçok alanda kullanılan makinelerde kullanılır. Yüksek devirle çalışan mekanizmalarda kullanımı yaygındır. Makara ve yuva alanında çizgisel temaslar bulunmaktadır. Bu nedenle yük taşımada daha verimli olarak çalışır. Oluşabilecek titreşimi en az seviyeye indirir. Daha az gürültülü çalışma olanağı sunar.

Oynak makaralar arasında bulunan çift sıra küresel makaralı rulman tasarımı ikili makara sırasının üzerinde olan dış bilezik içerisinde hareket edebilen bir tasarımdır. 2°’lik açısıyla büyük yükleri taşıma kapasitesine sahiptir. Masuralı rulmanlar arasında yer alan çift sıra küresel makaralı rulmanlar; kapak, dış bilezik, yuvarlanma elemanı, kafes, iç bilezik ve kapaktan oluşur. Doğru rulman seçiminde öncelikle büyük makinelerdeki boşluk seçimi, eksenel açıklık, devir sayısı, yüklerin yönü ve çalışma şartları bulunmaktadır.

Çift Sıra Küresel Makaralı Rulman Çalışma Prensibi

Oynak bilyalı rulman modelleri içerisinde bulunan küresel makaralı rulmanlar, bilyanın çift sıralı olarak dış bilezik içerisinde dönmesi için tasarlanmış özel küresel dış bileziğe sahiptir. Yük seviyelerinde kendiliğinden ayarlanma özelliğine sahiptir. Endüstriyel alanda şaft sapması, hiza sorunu yaşanan makinelerde kullanılır. Radyal kuvvetlerde kullanılan bu tür rulmanlar yatak hizalamasında önemli bir göreve sahiptir. Rulman modelleri tasarlanırken öncelikle kullanım alanı, makine büyüklüğü, yük kapasitesi, koşullar değerlendirilir ve en uygun rulman modeli makine için belirlenir.

Dairesel bir başka deyişle eksenel hareketle çalışan birçok makinada rulman kullanılır. Yapılan iş sonucu oluşan sürtünmeyi en aza indirerek gerek duyulan gücü azaltan bu sistem basit bir mekanizmaya sahiptir. İç içe geçmiş iki halka arasında bulunan makaralar bu görevi başarıyla yerine getiriyor. İhtiyaca göre farklı özelliklere sahip rulmanlar üretiliyor. Konik makaralı rulman da bunlardan biridir.

Konik Makaralı Rulman Mekanizması

Parçalara ayrılabilen konik makaralı rulmanların kenar gerilimi yok denecek kadar azdır. Yuvarlanma yolları ile makaralar arasındaki temas en uygun şekilde ayarlanmıştır. Bu rulmanlar eksenel yükleri tek bir yönde taşıyabilirler. Makinanın işlevine ve özelliğine göre gerek duyulursa karşı destek olarak bir konik makaralı rulman daha kullanılabilir.

Fakat çalışma sırasında açığa çıkan ısının milin uzunluğunu etkileyeceği göz ardı edilmemelidir. Bunun için yeteri kadar boşluk bırakılmalıdır. İkinci rulman işe olan mesafenin kısa tutulması gerekir. Bu ayarlamayı ilk montaj esnasında karşıt rulmana göre ayarlamak gereklidir. Düzenli ve hizalı yerleştirmek rulmanların kalitesini ve ömrünü olumlu yönde etkileyecektir.

Sabit bilyalı rulmanlar
Sabit bilyalı rulmanlar en yaygın kullanılan rulman türüdür ve özellikle çok yönlüdür. Düşük sürtünmeye sahiptirler ve yüksek dönme hızları sağlayan düşük gürültü ve düşük titreşim için optimize edilmiştir. Her iki yönde de radyal ve eksenel yükleri barındırırlar, montajı kolaydır ve diğer rulman türlerine göre daha az bakım gerektirirler.

Tek sıralı sabit bilyalı rulmanlar
Tek sıralı sabit bilyalı rulmanlar en yaygın kullanılan rulman tipidir. Kapaklı (mühürlü veya kalkanlı) veya açık olarak temin edilebilirler. Kapaklı olarak da temin edilebilen açık yataklar, halka yan yüzlerinde girintilere sahip olabilir.

Paslanmaz çelik sabit bilyalı rulmanlar
Paslanmaz çelik sabit bilyalı rulmanlar neme ve diğer birçok ortama maruz kaldığında korozyona dayanıklıdır. Kapaklı (mühürlü veya kalkanlı) veya açık olarak temin edilebilirler. Kapaklı olarak da temin edilebilen açık yataklar, halka yan yüzlerinde girintilere sahip olabilir.
Bu rulmanlar, yüksek kromlu çelikten yapılmış aynı boyuttaki rulmanlardan daha düşük yük taşıma kapasitesine sahiptir.